Η επιστημονική κοινότητα παρακολουθεί με αγωνία τις εξελίξεις γύρω από τον 3I/ATLAS, τον τρίτο διαστρικό επισκέπτη που έχουμε εντοπίσει ποτέ στο ηλιακό μας σύστημα. Μετά τον ‘Oumuamua (2017) και τον Borisov (2019), ο 3I/ATLAS αποτελεί μοναδική ευκαιρία για να δούμε από κοντά τι είδους υλικό ταξιδεύει ανάμεσα στα άστρα. Λίγες εβδομάδες πριν φτάσει στο περιήλιό του, στις 30 Οκτωβρίου 2025, οι παρατηρήσεις έχουν ήδη δώσει νέα στοιχεία — και νέα ερωτήματα.

Δραστηριότητα σε μεγάλες αποστάσεις

Ίσως το πιο εντυπωσιακό εύρημα είναι ότι ο 3I/ATLAS παρουσίασε δραστηριότητα πολύ πιο μακριά από τον Ήλιο από ό,τι περιμέναμε. Μελέτες φασματικής ανάλυσης κατέγραψαν εκπομπές υδροξυλίου (OH), δείγμα ότι υπάρχει νερό στον πυρήνα, σε απόσταση μεγαλύτερη από 3 AU. Για σύγκριση, οι περισσότεροι «δικοί μας» κομήτες ενεργοποιούνται μόνο όταν φτάνουν κοντά στην τροχιά του Άρη ή της Γης.

Ακόμα πιο παράξενο: αναδρομικές εικόνες από το διαστημικό τηλεσκόπιο TESS δείχνουν ότι ο κομήτης ίσως ήταν ήδη ενεργός σε απόσταση 6,4 AU — εκεί που κανονικά επικρατεί απόλυτος παγετός. Αν αυτό επιβεβαιωθεί, τότε ο 3I/ATLAS έχει διαφορετική θερμική συμπεριφορά σε σχέση με τους γνωστούς κομήτες μας.

Αλλαγές στο χρώμα και τη φωτεινότητα

Φωτομετρικές παρατηρήσεις αποκάλυψαν κάτι ακόμα: το χρώμα του κομήτη δεν είναι σταθερό. Αρχικά φαινόταν κοκκινωπό, αλλά όσο πλησιάζει στον Ήλιο γίνεται πιο ουδέτερο. Οι αστρονόμοι εξηγούν το φαινόμενο με την αποκόλληση της επιφανειακής σκόνης και την αποκάλυψη νέου υλικού κάτω από την κρούστα.

Η φωτεινότητά του, επίσης, παρουσιάζει μικρές αλλά ξαφνικές εκλάμψεις. Δεν είναι σαφές αν πρόκειται για αποτέλεσμα περιστροφής του πυρήνα ή για εκρήξεις αερίων. Το βέβαιο είναι ότι η συμπεριφορά του είναι πιο «ζωντανή» από ό,τι περιμέναμε.

Στοιχεία που τον κάνουν να ξεχωρίζει

  • Είναι ο πρώτος διαστρικός κομήτης που παρουσιάζει τόσο σαφή δραστηριότητα. Ο ‘Oumuamua δεν είχε κλασική ουρά, ενώ ο Borisov έμοιαζε με έναν συνηθισμένο κομήτη.

  • Η χημική του σύσταση θα μας δείξει αν οι κομήτες άλλων άστρων μοιάζουν με τους δικούς μας ή έχουν διαφορετικά στοιχεία.

  • Η πρόωρη δραστηριότητα σε μεγάλες αποστάσεις ίσως αποκαλύπτει νέους μηχανισμούς εξάχνωσης πάγων.

Επιστημονικές διαμάχες

Όπως συνέβη και με τον ‘Oumuamua, δεν λείπουν οι διαφωνίες. Ο Avi Loeb, καθηγητής του Χάρβαρντ, πρότεινε ότι το 3I/ATLAS θα μπορούσε να είναι τεχνητό αντικείμενο, κάποιο είδος probe ή τεχνολογικό θραύσμα. Η πλειονότητα της επιστημονικής κοινότητας, όμως, επιμένει ότι όλα τα στοιχεία συμφωνούν με έναν φυσικό κομήτη.

Το επιχείρημα υπέρ της «φυσικής» εξήγησης είναι ισχυρό: η παρατηρούμενη εκπομπή υδροξυλίου, οι αλλαγές στο χρώμα και η συμπεριφορά της σκόνης ταιριάζουν απόλυτα με γνωστούς μηχανισμούς. Ωστόσο, η συζήτηση κρατά το ενδιαφέρον ζωντανό και αναδεικνύει πόσο λίγα γνωρίζουμε για αυτά τα σώματα.

Δυσκολίες στις παρατηρήσεις

Ένα πρόβλημα που αναδεικνύεται είναι ότι τη στιγμή του περιηλίου, στις 30 Οκτωβρίου, η θέση του κομήτη στον ουρανό θα τον φέρει πολύ κοντά στον Ήλιο από τη δική μας οπτική. Αυτό σημαίνει ότι από τα γήινα τηλεσκόπια δεν θα είναι εύκολα ορατός.

Για τον λόγο αυτόν, οι αστρονόμοι ελπίζουν σε δεδομένα από διαστημικά παρατηρητήρια, όπως το Hubble, το James Webb ή ακόμη και ηλιακές αποστολές (SOHO, Parker Solar Probe). Αυτά μπορούν να καταγράψουν το αντικείμενο χωρίς την παρεμβολή του ηλιακού φωτός.

Γιατί μας αφορά

Η σημασία του 3I/ATLAS είναι τεράστια. Αν το φάσμα του δείξει παρόμοια χημεία με τους κομήτες μας, θα επιβεβαιωθεί η ιδέα ότι τα συστατικά της ζωής είναι παντού στον γαλαξία. Αν δείξει κάτι διαφορετικό, θα ανοίξει νέα κεφάλαια στην αστροβιολογία και την κοσμοχημεία.

Επιπλέον, η μελέτη της δραστηριότητάς του σε μεγάλες αποστάσεις ίσως μας δώσει στοιχεία για το πώς «ξυπνούν» οι κομήτες, αλλά και για το πώς σχηματίζονται σε διαφορετικά ηλιακά συστήματα.

Ο 3I/ATLAS είναι μοναδικός γιατί δεν θα ξαναπεράσει ποτέ. Μετά το πέρασμά του, θα χαθεί για πάντα στο διαστρικό κενό. Για λίγους μήνες έχουμε την ευκαιρία να συλλέξουμε δεδομένα που ίσως αποδειχθούν ανεκτίμητα.

Η ίδια η ιδέα ότι υλικό από έναν άλλο αστρικό κόσμο περνάει τόσο κοντά μας είναι συναρπαστική. Δεν πρόκειται για θεωρία ή για σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αλλά για πραγματικότητα: ο γαλαξίας είναι γεμάτος ταξιδιώτες, και ορισμένοι διασταυρώνονται με τον δρόμο μας.

Ο 3I/ATLAS δεν είναι απλώς ένας ακόμη κομήτης. Είναι πρεσβευτής από ένα άλλο αστρικό σύστημα, κομμάτι ενός πλανητικού δίσκου που δεν θα γνωρίσουμε ποτέ. Οι τελευταίες εξελίξεις δείχνουν ότι είναι ενεργός, απρόβλεπτος και γεμάτος μυστήρια.

Το επόμενο διάστημα, οι αστρονόμοι θα παλέψουν να συλλέξουν όσο το δυνατόν περισσότερα δεδομένα. Γιατί όταν ο 3I/ATLAS χαθεί στο σκοτάδι του γαλαξία, ό,τι μάθαμε από αυτόν θα είναι η μοναδική μας κληρονομιά από αυτή τη συνάντηση.