Νέοι κανόνες για τα θαύματα και τα ανεξήγητα φαινόμενα

Μπορεί ένα θαύμα να εγκριθεί με διαδικασία τύπου… γραφειοκρατικής έρευνας;
Σύμφωνα με τη νέα κατεύθυνση του Βατικανού, ναι.
Και αυτό αλλάζει τα πάντα.

Τον Μάιο του 2024, το Dicastery for the Doctrine of the Faith (το πρώην «Ιερό Γραφείο της Πίστης») ανακοίνωσε επίσημα ένα νέο σύνολο κανόνων που ορίζει πώς εξετάζονται τα “δήθεν υπερφυσικά” φαινόμενα — από εμφανίσεις της Παναγίας μέχρι ανεξήγητες θεραπείες και μηνύματα «ουράνιας προέλευσης».

Η Καθολική Εκκλησία δείχνει να εγκαταλείπει τη ρομαντική εποχή των θαυμάτων και να περνά σε μια τεχνοκρατική εποχή ελέγχου του υπερφυσικού.

Γιατί τώρα;

Τα τελευταία χρόνια, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν γεμίσει με υποτιθέμενες θαυματουργές εικόνες, οράματα, και βίντεο από «ουράνια φώτα» ή «σημάδια της Παρθένου».
Πολλά απ’ αυτά έγιναν viral και δημιούργησαν ολόκληρα κινήματα πιστών, με οικονομική και πολιτική επιρροή.

Το Βατικανό ανησύχησε: τέτοια «ανεξέλεγκτα υπερφυσικά φαινόμενα» μπορούσαν να ξεφύγουν από τη θεολογική του εποπτεία. Έτσι, αποφάσισε να θέσει κανόνες.

Οι νέοι κανονισμοί: Ένα είδος “audit” του θείου

Η νέα διαδικασία προβλέπει επίσημες έρευνες σε έξι στάδια.
Οι τοπικοί επίσκοποι θα συλλέγουν μαρτυρίες, αποδεικτικά, φωτογραφίες, ιατρικές γνωματεύσεις, ακόμα και ανάλυση της ψυχολογικής κατάστασης των εμπλεκομένων.

Το Βατικανό εισάγει επίσης νέους χαρακτηρισμούς.
Δεν θα λέει πλέον «Αυτό είναι θαύμα».
Αντίθετα, θα χρησιμοποιεί φράσεις όπως:

  • «Nihil obstat» (δεν υπάρχει αντίρρηση να προωθηθεί η λατρεία)

  • «Prae oculis habeatur» (να παραμείνει υπό παρακολούθηση)

  • «Prohibetur et obstruatur» (να αποτραπεί η διάδοση λόγω πιθανής απάτης)

Με απλά λόγια, ο Θεός μπορεί να ενεργεί, αλλά η Εκκλησία κρατάει το λογιστήριο του υπερφυσικού.

Από το θαύμα στο πρωτόκολλο

Αυτή η μεταρρύθμιση έχει διπλό πρόσωπο.
Από τη μία, προστατεύει τους πιστούς από ψευδοπροφήτες και μαζικές ψευδαισθήσεις.
Από την άλλη, περιορίζει δραστικά κάθε «ανεπίσημη» μεταφυσική εμπειρία που δεν περνά από το φίλτρο της Ρώμης.

Οι επικριτές μιλούν για «γραφειοκρατία του θείου», όπου η πίστη μετατρέπεται σε έντυπο και η αποκάλυψη σε αίτηση προς έγκριση.
Αντί να αφήσει χώρο στο ανεξήγητο, η Εκκλησία μοιάζει να τοποθετεί το μεταφυσικό σε ένα συρτάρι με ετικέτα “Pending Verification”.

Οι θεωρίες και τα… υπονοούμενα

Ορισμένοι αναλυτές βλέπουν πίσω από την κίνηση αυτή μια ευρύτερη απόπειρα ελέγχου της πληροφορίας.
Το Βατικανό δεν θέλει τα υπερφυσικά φαινόμενα να χρησιμοποιούνται για πολιτικούς ή οικονομικούς σκοπούς.
Άλλοι όμως υποστηρίζουν ότι πρόκειται για προσπάθεια αποδυνάμωσης της πνευματικής αυθεντικότητας, ώστε να μείνει η μοναδική «εγκυρότητα του θείου» υπό την αιγίδα του Πάπα.

Κι εδώ μπαίνει το μεταφυσικό ερώτημα:
Αν ο Θεός θέλει να επικοινωνήσει με τους ανθρώπους, χρειάζεται άδεια;

Το υπερφυσικό σε εποχή αλγορίθμων

Σε μια εποχή που η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να παράγει ψεύτικες εικόνες, ήχους και μαρτυρίες, το Βατικανό προσπαθεί να βάλει θεολογικά “watermarks” στην πίστη.
Αλλά ίσως το πρόβλημα να μην είναι τα fake θαύματα — ίσως είναι ότι ο άνθρωπος θέλει ακόμη να πιστεύει.
Κι εκεί κανένας κανονισμός δεν μπορεί να επιβάλει λογική.

Η μεταρρύθμιση του Βατικανού είναι μια σπάνια στιγμή όπου η μεταφυσική περνάει από το φως του κεραυνού στο φως των γραφείων.
Το υπερφυσικό ελέγχεται, καταγράφεται, ταξινομείται.
Όμως το μυστήριο — εκείνο το ανεξήγητο που κάνει τους ανθρώπους να γονατίζουν ή να κοιτούν τον ουρανό — παραμένει άπιαστο.

Ίσως τελικά, η ίδια η ανάγκη να το ορίσουμε, να είναι το πιο μεταφυσικό πράγμα απ’ όλα.