Η Βαβυλώνα υπήρξε μία από τις πιο εντυπωσιακές πόλεις της αρχαιότητας. Στην καρδιά της Μεσοποταμίας, ανάμεσα στον Τίγρη και τον Ευφράτη, άνθισε ένας πολιτισμός που άφησε πίσω του θρύλους, αρχιτεκτονικά θαύματα και ένα πάνθεο θεών που εξακολουθεί να μας συναρπάζει. Πίσω όμως από τα ονόματα του Μαρντούκ, της Ιστάρ και του Ενλίλ, κρύβονται μόνο μύθοι ή μήπως μαρτυρίες για κάτι βαθύτερο;
Ο Μαρντούκ και η μάχη με το χάος
Ο Μαρντούκ, ο θεός-προστάτης της Βαβυλώνας, είναι γνωστός για την κοσμική του μάχη με την Τιαμάτ, την προσωποποίηση του αρχέγονου ωκεανού. Σύμφωνα με το έπος Enuma Elish, ο Μαρντούκ σκότωσε την Τιαμάτ και από το σώμα της έφτιαξε τον ουρανό και τη Γη. Η αφήγηση θυμίζει έντονα το ελληνικό χάος ή τους κοσμογονικούς μύθους άλλων λαών, όπου το σύμπαν γεννιέται μέσα από σύγκρουση και θυσία.
Οι Anunnaki: θεοί ή δάσκαλοι;
Σημαντικό κομμάτι του βαβυλωνιακού πάνθεου είναι οι Anunnaki, θεότητες που θεωρούνταν κριτές των ανθρώπων και «μεσολαβητές» μεταξύ θνητών και θεών. Σε ορισμένες ερμηνείες —ιδίως από συγγραφείς του 20ού αιώνα όπως ο Zecharia Sitchin— οι Anunnaki παρουσιάζονται όχι απλώς ως θεοί, αλλά ως εξωγήινοι επισκέπτες που μετέδωσαν γνώσεις στην ανθρωπότητα. Αν και η επίσημη αρχαιολογία απορρίπτει τέτοιες απόψεις, η ιδέα εξακολουθεί να μαγνητίζει όσους βλέπουν στη μυθολογία κρυμμένα κοσμικά μηνύματα.
Ιστάρ: η θεά της ζωής και του πολέμου
Η Ιστάρ, θεά του έρωτα αλλά και του πολέμου, δείχνει το πώς οι Βαβυλώνιοι έβλεπαν τη διπλή όψη της ύπαρξης. Αγάπη και καταστροφή, γονιμότητα και μάχη συνυπάρχουν στο ίδιο θεϊκό πρόσωπο. Στη μεταγενέστερη παράδοση, η Ιστάρ ταυτίστηκε με την Αφροδίτη, δείχνοντας πόσο βαθιά επηρέασαν οι βαβυλωνιακοί μύθοι τον μεσογειακό κόσμο.
Μύθος ή μνήμη;
Η μεγάλη ερώτηση είναι αν οι ιστορίες αυτές ήταν απλά ποιητικές αλληγορίες ή αν αποτύπωναν μνήμες πραγματικών γεγονότων: καταστροφικές πλημμύρες, πτώσεις ουράνιων σωμάτων, ακόμη και συναντήσεις με «δασκάλους» από άλλους κόσμους. Δεν είναι τυχαίο ότι τα ίδια μοτίβα —μια μάχη με το χάος, θεοί που κατεβαίνουν από τον ουρανό, γνώση που δίνεται στους ανθρώπους— συναντώνται ξανά και ξανά σε διαφορετικούς πολιτισμούς.
Σήμερα
Οι θεοί της Βαβυλώνας εξακολουθούν να μας γοητεύουν γιατί βρίσκονται στο όριο ανάμεσα στην ιστορία και στο μυστήριο. Ήταν απλώς επινοήσεις ενός πολιτισμού που προσπαθούσε να εξηγήσει τον κόσμο του; Ή μήπως θραύσματα μιας αλήθειας που ξεχάστηκε μέσα στους αιώνες;
Σε κάθε περίπτωση, η Βαβυλώνα μάς υπενθυμίζει πως οι μύθοι δεν είναι μόνο παλιές ιστορίες. Είναι παράθυρα στο συλλογικό ασυνείδητο — και ίσως, για κάποιους, κλειδιά που οδηγούν σε αλήθειες πολύ πιο μεγάλες από όσο μπορούμε να φανταστούμε.
